Đỉnh Mẫu Sơn - Lạng Sơn tuy không phải nóc nhà của Việt Nam nhưng lại là nơi lạnh nhất của đất nước ta chứ không phải Fansipan hay Sapa.
Nhiệt độ thấp nhất ở Mẫu Sơn từng được ghi nhận là -5 độ C. Ngoài ra, nơi này từng nhiều lần ghi nhận mức nhiệt dưới 0 độ C, kèm theo gió mạnh và băng giá. Ví dụ như nhiệt độ ở đỉnh Mẫu Sơn vào ngày 12/1/2011 là -3,6 độ C, ngày 11/2/2014 là -2,5 độ C và vào ngày 1/1/2019 là -0,6 độ C.
Thống kê của Đài Khí tượng Thủy văn Lạng Sơn, với mức nhiệt này, mùa đông ở đỉnh Mẫu Sơn khắc nghiệt hơn những nơi khác và đây cũng là nơi giữ kỷ lục lạnh nhất Việt Nam.
Đỉnh Mẫu Sơn - Nơi lạnh nhất Việt Nam
Theo cổng thông tin điện tử tỉnh Lạng Sơn, quần thể núi Mẫu Sơn trải dài trên địa bàn 3 xã: xã Công Sơn, xã Mẫu Sơn (huyện Lộc Bình) và xã Mẫu Sơn (huyện Cao Lộc) với tổng diện tích khoảng 10.470 ha, gồm hàng trăm ngọn núi lớn nhỏ khác nhau nằm ở độ cao 1.200m - 1.541m so với mực nước biển.
Quần thể này nằm theo hướng Đông- Tây chạy dài từ địa phận xã Cao Lâu - Xuất Lễ của huyện Cao Lộc và xã Hữu Khánh, Yên Khoái huyện Lộc Bình sang giáp Trung Quốc. Trong quần thể này, đỉnh cao nhất là Mẫu Sơn, phát âm tiếng Tày: Phia Mè, có nghĩa là Núi Mẹ, với độ cao 1.541m so với mực nước biển.
Trong bộ sách dư địa chí "Đại Nam nhất Thống chí" ghi rõ: "… đỉnh núi có hai chóp hình như người nam và người nữ, nên gọi là Công Mẫu hay là Ông, Bà. Núi ấy khi có mây mù thì trời tạnh, khi trong sáng thì trời mưa". Bản triều hiệu Tự Đức thứ 3 (năm 1850) đem đỉnh Mẫu Sơn kê vào dạng danh sơn, chép vào tự điển, danh sách những nơi mà triều đình phải cúng tế.
Quần thể núi Mẫu Sơn được chia 2 mùa rõ rệt: Mùa đông và mùa hè. Mùa đông nơi đây bắt đầu từ tháng 11 đến tháng 3, mùa đông tại đây rất lạnh, có những năm nhiệt độ Mẫu Sơn xuống dưới 0 độ và thường xuất hiện băng tuyết.
Vậy vì sao khu vực này lạnh nhất Việt Nam mà không phải Fansipan hay Sapa?
Nguyên nhân khiến đỉnh Mẫu Sơn là nơi lạnh nhất Việt Nam
Báo Vietnamnet thông tin, với độ cao trên 1.000m, Mẫu Sơn là nơi bắt nguồn của rất nhiều dòng suối chảy vào sông Kỳ Cùng và chảy sang Trung Quốc. Từ độ cao 800 m trở lên, khí hậu Mẫu Sơn chuyển sang tiểu vùng khí hậu cận ôn đới với nhiệt độ năm trung bình năm là 16 độ C.
Về mùa đông, khi nhiệt độ xuống dưới 5 độ C, trên Mẫu sơn thường xuyên có tuyết rơi, băng phủ, trắng xoá các thảm cỏ, ôm những cành cây lung linh trong gió, trườn qua những sườn đồi và mơn man lên khắp khoảng không tĩnh lặng. Trong không gian đó, người ta có cơ hội ngắm tuyết rơi ở ngay tại Việt Nam chứ không cần tới Bắc Âu hay bất cứ đâu.
Mặt khác, theo báo Tuổi trẻ, trạm trưởng trạm Khí tượng thủy văn Mẫu Sơn cho biết, nếu nhiệt độ tại đỉnh Mẫu Sơn từ 0,1 độ C xuống đến mức âm và kèm theo mây mù thì khả năng hiện tượng băng tuyết hay băng giá có thể xảy ra.
Tuổi trẻ Thủ đô cho biết, theo phân tích khoa học, đỉnh núi Mẫu Sơn của tỉnh Lạng Sơn có nhiều đặc điểm để trở thành nơi lạnh nhất cả nước.
Nguyên nhân chính là do cấu tạo địa hình có nhiều dãy núi hình cánh cung mở ra ở phía Bắc, chụm đầu về phía Tam Đảo, núi Mẫu Sơn là cửa ngõ đón gió mùa ở nước ta. Gió thổi trên đỉnh núi có thể đạt cấp 5, cấp 6. Gió giật lên đến cấp 10, nghĩa là tương đương với cấp gió áp thấp nhiệt đới và bão nên thời tiết rất khắc nghiệt.
Gió mạnh, mây mù quanh năm bao phủ nên khi thường xảy ra hiện tượng mất nhiệt nên con người khi đến đây sẽ cảm thấy rất rét buốt.
Gió mùa Đông Bắc còn được gọi là gió bắc, gió Đông Bắc hay gió mùa đông - là loại gió mang không khí lạnh thổi theo hướng Đông Bắc xuống vùng có khối không khí ấm ở Việt Nam. Tại Việt Nam, không khí lạnh thường bắt đầu từ trung tuần tháng 9 năm trước đến trung tuần tháng 6 năm sau, nhưng mạnh nhất vào các tháng chính đông, khu vực bị ảnh hưởng trực tiếp là phía bắc. Tuy nhiên, chúng chỉ hoạt động theo từng đợt, không kéo dài liên tục.
Gió mùa Đông Bắc chỉ hoạt động theo đợt rất mạnh ở miền Bắc nên tạo ra mùa đông có 2-3 tháng khá lạnh. Đặc biệt là các vùng núi cao, gió mùa Đông Bắc thường khiến thời tiết trở nên khắc nghiệt. Đặc biệt những đợt gió mùa Đông Bắc mạnh còn gây ra mưa to, gió lớn, thậm chí xuất hiện cả các hiện tượng thời tiết cực đoan như giông, tố lốc, có khi cả mưa đá (tập trung vào các tháng chuyển tiếp từ mùa lạnh sang mùa nóng và ngược lại). Vào những tháng chính đông (từ tháng 12 năm trước đến tháng 2 năm sau), đêm về trời quang mây, gây ra sương muối, băng giá, có năm có cả tuyết rơi trên vùng núi cao.
Mẫu Sơn- một dãy núi cao thuộc tỉnh Lạng Sơn, Việt Nam, chạy theo hướng đông-tây, nằm ở phía đông bắc tỉnh Lạng Sơn thuộc địa phận chính của 3 xã: Mẫu Sơn, Công Sơn huyện Cao Lộc và xã Mẫu Sơn huyện Lộc Bình, của tỉnh Lạng Sơn. Trung tâm dãy núi, (khu du lịch hiện tại) cách thành phố Lạng Sơn 30 km theo đường bộ về phía đông. Đầu phía đông dãy núi giáp với biên giới Việt-Trung.
Đây là dãy núi có địa hình và hệ sinh thái vùng núi cao ngoạn mục và đa dạng. Độ cao trung bình của dãy núi từ 800 – 1.000 m so với mực nước biển, với trên 80 ngọn núi lớn nhỏ cao từ 600 m trở lên. Đỉnh Phjia Pò (Công Sơn) cao 1.541 m, cao nhất vùng đông bắc Bắc bộ (Lạng Sơn, Bắc Giang, Quảng Ninh). Đỉnh Phjia Mè (Mẫu Sơn) cao 1520 m. Công Sơn và Mẫu Sơn với một mối tình huyền thoại bi thương (tham khảo các bài khác) và có tên Mẫu Sơn ngày nay.
Khu dân cư sống rải rác trên các sườn núi, bên các khe suối với độ cao không quá 700 m so với mặt nước biển. Dân tộc Dao là thành phần chính của cư dân tại đây (trên 90%). Không có một thôn bản nào của dân tộc khác trong dãy núi này (với danh nghĩa là đơn vị hành chính).
Mẫu Sơn, từ lâu đã được biết đến với tiềm năng lớn về du lịch. Khí hậu tại đây có những nét đặc biệt: nhiệt độ trung bình trên các điểm cao 15,5 C; nhiều ngày trong năm mây trăng trải dưới các đỉnh núi; mùa đông nhiệt độ ở Mẫu Sơn nhiều đợt xuống dưới độ âm; có băng giá và tuyết rơi, rất đẹp. Các đỉnh núi khe suối thiên nhiên ban cho tạo nên một phong cảnh kỳ vĩ ít nơi có được. Sườn phía bắc và phía nam có 12 con suối khá lớn, nước trong mát quanh năm, nhiều ghềnh thác rất đẹp. Mẫu Sơn có sản vật nổi tiếng: chè sơn tuyết, đào tiên, ếch hương, nấm hương, mật ong rừng, rượu men lá, tắm nước thuốc người Dao...
Có hai điểm đáng chú ý và có khả năng du lịch văn hóa tâm linh là Linh địa cổ và Núi Phật Chỉ, đều ở độ cao trên dưới 1100 m.
